Lúa Việt

I. Sấy khô hạt giống

Hạt lúa phải được sấy khô đến độ ẩm dưới 14% càng sớm càng tốt sau khi đập. Khi hạt giống được bảo quản trong thời gian dài, hạt giống phải được sấy khô đến khi độ ẩm đạt 12% hoặc ít hơn và tốt nhất nên đặt trong hộp kín.

Sấy khô và duy trì nhiệt độ hạt trong quá trình sấy sẽ giữ được chất lượng hạt. Nghĩa là hạt nên được làm khô trên bệ sấy trong vài giờ hoặc trong máy sấy đến khi độ ẩm đạt khoảng 18% và sau đó để hạt nguội trong vài giờ trong thùng hoặc trong túi. Quá trình này nên được lặp lại ít nhất một vài lần cho đến khi hạt đạt độ ẩm 14% hoặc ít hơn.

1. Phơi nắng

Không khuyến khích phơi nắng vì nó gây tổn thất cao do nhiệt độ không kiểm soát được và chim ăn hạt. Nếu chỉ có một lựa chọn là phơi nắng thì cần lưu ý những điểm sau:

Hạt giống nên được rải thành từng lớp mỏng (2–4 cm) trên tấm bạt hoặc sàn và đảo đều sau mỗi 30 phút.
Nhiệt độ trên tấm sấy có khả năng vượt quá 45°C trong ngày gây hư hỏng hạt giống. Để giảm thiệt hại, hạt giống cần được che nắng vào những thời điểm nóng nhất trong ngày hoặc nên giảm thời gian tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

2. Cơ giới hóa Sấy khô

Các loại máy được sử dụng rộng rãi để sấy hạt lúa là máy sấy bong bóng năng lượng mặt trời, các loại máy sấy vỉ tĩnh ngang khác nhau và máy sấy tuần hoàn (máy sấy cột). Ngoài ra còn có một loại máy sấy mới kết hợp sấy khô trong kho và bảo quản kín, được gọi là máy sấy GrainSafe™ (GSD) do IRRI phát triển.

Khi sấy hạt trong máy sấy không khí nóng cơ giới hóa, phải tuân theo các hướng dẫn sau:

Nhiệt độ sấy: 40 – 42°C
Đảm bảo tốc độ luồng không khí thích hợp. Ví dụ, áp suất tĩnh ở mức 300 – 400 Pascal ở độ sâu khối 30 – 40 cm sẽ dẫn đến tốc độ dòng khí yêu cầu là 1,2 m3/giây/tấn hoặc vận tốc không khí xấp xỉ 0,2 m/giây xuyên qua khối hạt. Đây là yếu tố cần thiết cho quá trình sấy hạt bằng máy sấy vỉ tĩnh ngang.
Đối với sấy sâu hoặc sấy tại kho, tiếp sau hạt giống được bảo quản trong thùng sấy, độ ẩm cân bằng là yếu tố quan trọng để tránh làm hạt bị ướt và hư hỏng.

3. Độ ẩm cân bằng

Trong quá trình bảo quản, độ ẩm cuối cùng của hạt phụ thuộc vào nhiệt độ và độ ẩm tương đối của không khí xung quanh hạt. Độ ẩm hạt cuối cùng thu được từ quá trình lưu trữ được gọi là độ ẩm cân bằng.

Các vùng màu biểu thị các điều kiện khác nhau để bảo quản an toàn hạt giống trung hạn (màu xanh lá cây) và ngắn hạn (màu vàng). Những vùng màu cam không an toàn cho việc bảo quản hạt giống. Nếu hạt giống không được bảo vệ an toàn ở độ ẩm trong không khí, đặc biệt là trong mùa mưa khi độ ẩm tương đối có thể đạt tới 95–100%, độ ẩm của hạt sẽ tăng lên dẫn đến suy giảm chất lượng.

II. Lưu trữ hạt giống

Điều kiện để hạt giống được bảo quản an toàn trên 3 tháng:

Có độ ẩm dưới 12%
Được bảo vệ khỏi côn trùng và động vật gặm nhấm
Được bảo vệ khỏi sự hấp thụ lại độ ẩm do mưa hoặc không khí xung quanh

Khi hạt giống được bảo quản trong bao tải 20−50 kg, hạt phải được xông hơi định kỳ để kiểm soát côn trùng và nếu môi trường có độ ẩm cao, hạt giống phải được làm khô lại trong thời gian bảo quản sau khi hạt đã hấp thụ nước từ không khí xung quanh.

Một số nông dân sử dụng kho thóc được làm từ gỗ, bùn/xi măng hoặc những chiếc giỏ đan lớn, rất dễ bị côn trùng và động vật gặm nhấm phá hoại.

Bịt kín hoặc bảo quản kín thường được sử dụng ở vùng nhiệt đới và các khu vực biệt lập. Sấy hạt giống đến khi độ ẩm ≤12% và bảo quản ở nơi kín đáo giúp giảm nguy cơ bị côn trùng và động vật gặm nhấm tấn công và hạt sẽ không hấp thụ độ ẩm từ không khí hoặc bị hư hỏng do mưa. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng sức sống của hạt giống của người nông dân đã tăng gấp đôi nhờ việc sử dụng hệ thống bảo quản kín.

III. Làm sạch hạt giống

Hạt từ máy tuốt/đập chứa nhiều loại rác. Rác có thể là thực vật (như trấu, rơm rạ, hạt lép và hạt giống lẫn) hoặc các vật liệu khác (đất và đá). Hạt giống nên được xử lý càng sớm càng tốt sau khi thu hoạch và trước khi bảo quản.

Máy sàng cơ khí kết hợp với quạt và một số sàng hoặc sàng chuyển động tịnh tiến xếp chồng lên nhau hiện đang được sử dụng ở nhiều nước. Máy có thể được chạy bằng tay hoặc bằng động cơ và có công suất từ 100 kg/giờ đến 2–3 tấn/giờ. Ở những nơi sử dụng máy gặt đập liên hợp, có xu hướng sử dụng máy làm sạch hạt giống tập trung công suất lớn. Các loại máy này thường được trang bị một loạt sàng rung và có công suất 10–30 tấn/giờ.

Máy làm sạch hạt giống thường được thiết kế để tách hạt khỏi các vật liệu khác dựa trên khối lượng và kích thước cụ thể của hạt. Máy phân loại hạt giống sẽ tách hạt thành các phần khác nhau với kích thước và khối lượng khác nhau. Máy làm sạch hạt đơn giản thường có hai sàng để tách tạp chất lớn và nhỏ. Máy sàng trống có sàng trống quay thay vì sàng dao động. Máy làm sạch trống thường có công suất cao hơn nhưng hiệu quả làm sạch thấp hơn so với máy làm sạch sàng dao động.

Đây là sơ đồ của máy làm sạch hạt giống kết hợp máy thổi bụi, tạp chất nhẹ và sàng dao động để phân loại hạt cũng như loại bỏ hạt cỏ dại dựa trên sự khác biệt khối lượng cụ thể. Làm sạch và phân loại hạt giống rất quan trọng để đảm bảo quá trình gieo sạ tốt hơn sau này, giảm lượng giống gieo sạ và giảm cỏ dại, tăng năng suất và chất lượng hạt.

IV. Đánh giá tài chính của quá trình xử lý, bảo quản hạt giống

Các số liệu cho thấy phân tích độ nhạy của lợi nhuận ròng và thời gian hoàn vốn đối với mô hình kinh doanh chế biến hạt giống (BM) tùy thuộc vào công suất chế biến và giá bán hạt giống tương ứng. Ở mức 100 tấn/năm (Hình a), BM sẽ hoàn vốn sau 3,5 năm. Giả sử công suất tăng lên và được hưởng lợi thêm từ danh tiếng thương hiệu bắt đầu từ năm thứ 3, lợi nhuận ròng có thể đạt hơn 12.000 USD/năm (Hình b).